Centralna Baza Rachunków – powstaje finansowy Big Brother

Projekt ustawy o Centralnej Bazie Rachunków zakłada zgromadzenie w jednym miejscu informacji o niemal wszystkich formach przechowywania środków finansowych. Rejestr będzie musiał być aktualizowany w ciągu 24 godzin od utworzenia konta lub jego modyfikacji. W projekcie znalazła się także pierwsza w polskim prawie definicja waluty wirtualnej, a podmioty przechowujące dane umożliwiające dostęp do takich walut także zostaną objęte obowiązkiem raportowania.

Centralna Baza Rachunków ma umożliwić sprawne zlokalizowanie rachunku służącego gromadzeniu, przechowywaniu lub inwestowaniu środków finansowych – taki cel przyświeca rejestrowi, który scharakteryzowano w projekcie ustawy przygotowanej przez resort finansów i rozwoju. W ten sposób, jak wskazuje uzasadnienie regulacji, uprości się proces lokalizowania składników majątkowych pochodzących z przestępstwa, a komornicy sądowi i organy egzekucyjne otrzymają pełną informację o miejscach, gdzie mogą znajdować się środki dłużników.

Zgodnie z założeniami w bazie nie będą gromadzone informacje o transakcjach, a wyłącznie dane pozwalające zidentyfikować, do kogo należy dany rachunek lub kto jest tzw. rzeczywistym beneficjentem. Rejestr zgromadzi także informacje o pełnomocnikach mających możliwość zarządzania poszczególnymi rachunkami.

Bazę danych będzie prowadzić minister właściwy do spraw finansów publicznych. Organ ten będzie musiał zapewnić bezpieczeństwo zgromadzonych informacji i określi warunki techniczne działania bazy. Dane będą przetwarzane przez okres 10 lat, licząc od pierwszego dnia roku następującego po roku wprowadzenia do bazy informacji o zamknięciu rachunku.
Które rachunki mają być odnotowane w bazie?

Słowo rachunek w nazwie ustawy może sugerować, że dotknie ona wyłącznie rachunków bankowych. Katalog zawarty w projekcie jest jednak znacznie szerszy. Nieco upraszczając można powiedzieć, że instytucjami zobowiązanymi do przekazywania danych będą podmioty prowadzące działalność na terenie Polski. W przypadku banków oznacza to, że obowiązkiem objęte zostaną także oddziały banku zagranicznego (spoza UE) i oddziały instytucji kredytowych (działające na podstawie licencji wydanej w UE).

Do rejestru trafią:

Rachunki płatnicze prowadzone przez instytucje płatnicze, banki i SKOK-i.
Rachunki bankowe i prowadzone przez SKOK (w tym oszczędnościowe i lokat terminowych, ale także rachunki kredytowe, powiernicze i inne).
Rachunki papierów wartościowych i rachunki pieniężne z nimi powiązane.
IKE i IKZE.
Umowy ubezpieczenia umożliwiające osiąganie zysków ze zgromadzonego kapitału, a w szczególności umowy ubezpieczenia na życie powiązane z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi.
Umowy skrytek sejfowych.
Zbiory danych dotyczących transakcji realizowanych przez uczestników funduszy inwestycyjnych.
Produkty i usługi umożliwiające przechowywanie danych uwierzytelniających niezbędnych do uzyskania dostępu do walut wirtualnych.

Projekt przewiduje, że w Centralnej Bazie Rachunków przetwarzane będą:

numer rachunku unikalny w ramach instytucji zobowiązanej;
dane identyfikacyjne wszystkich posiadaczy rachunku;
dane identyfikacyjne beneficjenta rzeczywistego posiadacza rachunku - w przypadku informacji o rachunkach przekazywanych przez instytucje zobowiązane, będące instytucjami obowiązanymi zgodnie z przepisami ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
dane identyfikacyjne pełnomocników do rachunku;
data otwarcia rachunku;
data zamknięcia rachunku;
kod waluty, w której księgowane są transakcje na rachunku;
okres, na jaki rachunek został otwarty;
rodzaj rachunku;
NIP instytucji zobowiązanej prowadzącej rachunek.
Jakie dane o posiadaczu rachunku będą w rejestrze?

Centralna Baza Rachunków ma gromadzić informacje o fizycznych oraz prawnych i jednostkach nieposiadających osobowości prawnej. W przypadku osób fizycznych dane identyfikacyjne posiadacza będą obejmować:

imię i nazwisko,
obywatelstwo,
numer PESEL albo datę urodzenia w przypadku osób nieposiadających numeru
adres zamieszkania, w tym kraj, miejscowość, kod pocztowy, ulicę, numer domu lub lokalu,
cechy dokumentu tożsamości: rodzaj, numer i serię dokumentu,
numer telefonu do kontaktu w sprawach związanych z rachunkiem,
adres poczty elektronicznej wskazany do kontaktu w sprawach związanych z rachunkiem,
informację o byciu osobą zajmującą eksponowane stanowisko polityczne, o której mowa w art. 2 pkt 1f ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu – w przypadku informacji o rachunkach przekazywanych przez instytucje zobowiązane, będące instytucjami obowiązanymi zgodnie z przepisami tej ustawy.
Instytucje zobowiązane będą musiały aktualizować wpisy w rejestrze w ciągu 24 godzin od otwarcia rachunku, zmiany informacji lub zamknięcia rachunku.

Komu będą udostępniane informacje?

Dane zgromadzone w bazie będą udostępniane w formie elektronicznej, w czasie rzeczywistym. Zapytanie do bazy będzie musiało zawierać dane identyfikacyjne osoby oraz oznaczenia sprawy prowadzonej przez podmiot uprawniony do składania zapytań.

Uprawnionymi podmiotami są, w myśl projektu:

sądy karne,
jednostki organizacyjne prokuratury,
organy Policji,
Szefowie Centralnego Biura Antykorupcyjnego,
Szefowie Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
Szefowie Służby Kontrwywiadu Wojskowego,
Żandarmeria Wojskowa,
organy Straży Granicznej,
organy Krajowej Administracji Skarbowej,
Generalny Inspektor Informacji Finansowej,
Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego,
administracyjny organ egzekucyjny oraz centralne biuro łącznikowe, o którym mowa w art. 9 ustawy z dnia 11 października 2013 r. o wzajemnej pomocy przy dochodzeniu podatków, należności celnych i innych należności pieniężnych,
komornicy sądowi.

Wirtualne waluty debiutują w polskim prawie

W ustawie o Centralnej Bazie Rachunków po raz pierwszy w polskim prawie podjęto próbę zdefiniowania wirtualnych walut. Przyjęto, że termin ten oznacza „zbywalne prawo majątkowe, którego przedmiotem jest cyfrowa reprezentacja wartości, posiadająca swój ekwiwalent w środku płatniczym, traktowana jako środek wymiany i jednostka rozrachunkowa, nieposiadające statusu legalnego środka płatniczego i niebędące pieniądzem elektronicznym w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych, które może być przekazywane, przechowywane lub sprzedawane za środki płatnicze drogą elektroniczną”.

Określenie podmiotów zobowiązanych do dostarczania informacji do bazy rachunków jest dość nieprecyzyjne. Nie jest jasne, czy raportować musiałyby np. giełdy umożliwiające wymianę bitcoinów. Jeśli trzymać się dosłownego brzmienia zapisu w projekcie, to objęte nim byłyby przede wszystkim portfele działające online czy serwisy oferujące przechowywanie kluczy. W dalszej części projektu, gdzie wskazuje się sposób opisu rachunku, mowa jest jednak o „produkcie lub usłudze umożliwiającej przesyłanie, otrzymywanie i gromadzenie jednostek waluty wirtualnej”. Sugeruje to bardzo szerokie zastosowanie obowiązku dostarczania informacji. Zapewne kwestia ta zostanie doprecyzowana w trakcie konsultacji projektu.

Obecna wersja zapisu w nieprecyzyjny sposób rozstrzyga także kwestię objęcia obowiązkiem zagranicznych serwisów. Mówi się w niej o „prowadzących działalność gospodarczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”, bez wskazania wprost, czy chodzi o miejsce rejestracji podmiotu. Jak wskazuje Jacek Czarnecki, prawnik zajmujący się zagadnieniami wirtualnych walut, taka regulacja mogłaby doprowadzić do odmowy świadczenia usług Polakom przez zagranicznych dostawców.

Źródło: Bankier.pl
Fot. Freepik